Autor: mgr Bartosz Palej

 

W kilku zdaniach o klimacie Sudetów

 

Klimat Sudetów, a w szczególności jej najwyższego pasma górskiego Karkonoszy od dziejów przyciągał uwagę wielu ludzi. Spowodowane to było wielostronnym wpływem na przyrodę oraz działalność człowieka (szczególnie w wyższych partiach gór). Nikt nie musi być wysoko wykwalifikowanym specjalistą, aby móc zauważyć odmienność klimatu całych Sudetów (szczególnie wyższych partii górskich) od nizin śląskich. Łatwo dostrzec iż z racji piętrowości jaką tutaj mamy, zmienia się roślinność czy długość zalegającej warstwy śnieżnej. Z tych i wielu innych powodów zjawiska atmosferyczne jakie mamy na naszym terenie, szczególnie te odbiegające od norm i dotkliwe dla mieszkańców są odnotowywane już od średniowiecza w różnych zapiskach historycznych, zazwyczaj prowadzone przez kronikarzy, duchownych oraz lokalną administrację.

Pomiary instrumentalne i obserwacje meteorologiczne w Sudetach prowadzone są od I połowy XIX w. A ich rezultaty opublikował wrocławski astronom, który zasłyną między innym odkryciem planety Neptun, Johann Gottfried Galle. Warto też dodać, że do rozpoczęcia pomiarów przyczynił się poeta i przyrodnik Johann Wolfgang Goethe, który w 1790 roku przebywał w Kotlinie Jeleniogórskiej i Kłodzkiej. Najgęściejszą sieć stanowisk pomiarowych w Sudetach mogliśmy zaobserwować tuż przed wybuchem II Wojny Światowej. Na dzień dzisiejszy na terenie polskiej części Sudetów mamy trzy stacje pomiarowo – obserwacyjne należące do IMGW i znajdują się one w Jeleniej Górze, Kłodzku oraz obserwatorium wybudowanym w 1974 r. i zarazem jednym z najbardziej charakterystycznym budynkiem
w całych Sudetach, Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Śnieżce. Warto też dodać, że od 1954 roku istnieje stacja na Szrenicy należąca do Uniwersytetu Wrocławskiego.

Podstawową cechą klimatu Sudetów jest piętrowość rozkładu głównych zmiennych, oznaczająca ich wyraźną zależność od wysokości n.p.m. Wyjątki od tej zasady polegają przede wszystkim na różnicach jakie występują po stronie północnej (polskiej) i południowej (czeskiej) stronie gór. Między zachodnią i wschodnią częścią różnice są znacznie mniejsze. Relacja pomiędzy strefami, których wysokości są podobne zależą przede wszystkim od kierunku przeważającej cyrkulacji atmosferycznej. Określa to która część stoków jest stroną dowietrzną w strumieniu powietrza spiętrzającego, a które stoki są po stronie zawietrznej ze strumieniem powietrza opadającego. W ciągu wieloletnich obserwacji zaobserwowano pewną zależność. W chłodnej części roku stoki leżące po czeskiej stronie Sudetów są stokami dowietrznymi i charakteryzują się wyraźnie większą liczbą opadów, grubszą i bardziej trwałą pokrywą śnieżną. Na stokach po polskiej stronie można zaobserwować silne ocieplenie prowadzące do redukcji, a nawet okresowego zaniku pokrywy śnieżnej. Spowodowane to jest częstym występowaniem fenu. W ciepłej porze roku nie widać aż tak dużego podziału, jednak polskie stoki Sudetów stają się nieco częściej stroną dowietrzną. Dzięki takiemu zjawisku możemy odnotować większe zachmurzenie i nieco większe opady atmosferyczne oraz niższą temperaturę powietrza niż po stronie czeskiej.

 

Literatura:

• Chmal H., 2010, Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) przyrodnik. Czasopismo Geograficzne B1(3): s. 173-185
• Sobik M., Błaś M., Migała K., Godek M., Nasiółkowski T., 2013, Klimat
  [w:] Przyroda Karkonoskiego Paru Narodowego, Karkonoski Parki Narodowy, Jelenia Góra, s.147-186